هزاران اردنی علیه رژیم صهیونیستی دست به تظاهرات زدند

در حالی که توجه به وضعیت حقوق بشری و توسعه دموکراسی‌ به عنوان یکی از سرفصل‌های مهم سیاست خارجی آمریکا، از شعارهای مهم جو بایدن و دموکرات‌ها در کارزار انتخاباتی سال 2020 برای شکست دادن ترامپ بود، چند هفته مانده به اولین سالگرد پیروزی بایدن در انتخابات کاخ سفید به دنبال آن است تا اجلاسی مجازی تحت عنوان «دموکراسی» را با دعوت از بسیاری از کشورهای جهان برگزار کند. بر اساس اعلام وزارت خارجه آمریکا از 110 کشور برای حضور در این نشست دعوت شده است و تاریخ برگزاری آن نیز ۹ و ۱۰ دسامبر (18 و 19 آذر) خواهد بود.

منتقدین بسیاری در سراسر جهان، بر اساس عملکردهای گذشته دولت‌های آمریکا در استفاده ابزاری از مفاهیم گسترش دموکراسی و حقوق بشر برای پیشبرد منافعش، معتقدند که مطمئناً مقامات کاخ سفید بیش از آنکه به نتایج این نشست در توسعه دموکراسی در جهان چشم دوخته و برای گسترش دموکراسی محلی از اعراب قائل باشند، به احیای جایگاه آمریکا در رهبری آنچه روزی در برابر دشمنانی چون شوروی سوسیالیستی «جهان آزاد» نامیده می‌شد و بازسازی اعتبار و حیثیت خدشه‌دار شده واشنگتن در دوران ترامپ توجه دارند.

اما از طرف دیگر بایدن نیز امیدوار است که با ارائه یک مانور تبلیغاتی در داخل آمریکا، از شیب تند کاهش محبوبیت داخلی خود بویژه در میان قشر جوان و ناراضی آمریکا، که از عملکرد داخلی و خارجی حقوق بشری او ناراضی هستند، بکاهد. در این زمینه قابل توجه است که علی رغم استفاده کامل دموکرات‌ها از موج اعتراضات ضدنژادپرستی پس از قتل جورج فلوید در سال 2020 برای رسیدن به قدرت، اما در ماه‌های گذشته با کمرنگ شدن تدریجی امیدهای جامعه به اراده دولت جدید برای کاهش تبعیضات ساختاری، اعتراضات سیاهان در حال گسترش بوده و همین امر یکی از دلایل کاهش تاریخی مجبوبیت یک رئیس جمهور در مدت کمتر از یکسال از حضورش در قدرت بوده است.

حال دولت بایدن در شرایطی خود را برای برگزاری نشست دموکراسی با حضور بیش از 100 کشور آماده می‌سازد که موضوع عدم دعوت از برخی از نزدیکترین شرکا و متحدین واشنگتن بویژه در میان اعراب بسیار خودنمایی می‌کند. بر اساس اعلام رسانه‌ها در این نشست تنها عراق و رژیم صهیونیستی دعوت شده‌اند و هیچ یک از کشورهای عربی متحد سنتی آمریکا از جمله مصر، عربستان، اردن، قطر و امارات و بحرین دعوت نشده‌اند.

طبیعتاً در نگاه اول دولت آمریکا با عدم دعوت از این کشورها، که اکثراً کارنامه سیاهی در رعایت اصول حکمرانی دموکراتیک و حقوق بشر دارند، به دنبال ارسال پیام وجود سیاست‌های تنبیهی علیه رژیم های غیردموکراتیک عربی و حفظ اهمیت مقوله دموکراسی در تنظیم روابط با این کشورها بوده است اما پشت پرده ماجرا از تلاش برای جلوگیری از برملا شدن واقعیتِ تداوم استفاده ابزاری از مفاهیم دموکراسی و حقوق بشر حکایت دارد.

فشارهای حقوق بشری بایدن: کاهش تدریجی هراس‌ اعراب

بایدن در ماه‌های نخست شروع فعالیت در کاخ سفید به عنوان رئیس جمهور جدید آمریکا به اعمال فشارهایی برکشورهای عربی، برای اعلام آمادگی در مورد اجرای یکی از مهمترین وعده‌های انتخاباتی خود در سیاست خارجی، روی آورد و مقامات آمریکایی به کررات در این رابطه موضع‌گیری کردند. برای مثال آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه، در سپتامبر سال جاری میلادی گفت که دولت بایدن "در مقابل نقض حقوق بشر در هر کجا که رخ دهد، صرف نظر از اینکه عاملان آن دشمن یا شریک باشند، ایستادگی خواهد کرد." در این اثنی نیز دولت بایدن تصمیماتی در ظاهر مهم همچون از طبقه‌بندی خارج کردن گزارش سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا در مورد قتل جمال خاشقچی، که بر نقش مستقیم محمد بن سلمان تأکید می‌کرد و اعمال ممنوعیت سفر برای ده‌ها سعودی به دلیل شراکت در این قتل، اعلام قطع پشتیبانی نظامی از جنگ یمن و یا اعلام تعلیق کمک‌های نظامی به قاهره اتخاذ کرد.

اما علی‌رغم لحن تند و اقدامات در ظاهر تنبیهی کاخ سفید، بایدن نیز جا پای سایر روسای جمهور آمریکا نهاد که اغلب پس از رسیدن به قدرت تصمیم می‌گیرند که منافع ایالات متحده در تداوم شراکت با دولت‌های غیردموکراتیک و ناقض حقوق بشر را بر دفاع از دموکراسی ترجیح ‌دهند.

اولاً در مورد عربستان بایدن به محض رسیدن به قدرت، به این واقعیت پی برد که هدف قرار دادن ولیعهد به شدت به روابط با ریاض آسیب می رساند که می توانست به منافع دیگر ایالات متحده آسیب برساند. در نتیجه لحن مقامات آمریکایی در مورد محمد بن سلمان در ماه‌های گذشته بسیار نرم شده و دیگر سخنی نیز از انتقاد نسبت به عملکرد حقوق بشری دولت عربستان شنیده نمی‌شود.

یکی از نمونه‌های بارز دیگر مصر است، جایی که کاخ سفید با بازگشت از تصمیم قطع کمک 300 میلیون دلاری از بسته کمک نظامی سالانه 1.3 میلیارد دلاری آمریکا به مصر، 170 میلیون دلار از این رقم را در اختیار مصر گذاشت.  

این رویکرد منجر شده است تا حکومت‌های عربی متحد آمریکا، نسبت به امکان تشدید فشارهای حقوق بشری کاخ سفید هراس کمتری به خود راه داده و همانند رژیم آل خلیفه در بحرین و یا خاندان سعودی در عربستان همچنان سیاست‌های تبعیض‌‌آمیز و سرکوب‌گرانه نسبت به منتقدان بویژه شیعیان تداوم یابد.

بر این اساس باید گفت عدم دعوت از متحدین عربی عملاً نه به معنای رویکرد اعمال فشار کاخ سفید بر این دولت‌ها، بلکه اقدامی در جهت حفظ اعتبار بین المللی نمایشی است که با سخنرانی حکام نظام‌های دیکتاتوری و بسته متحد آمریکا آبرویی برای شعارهای دموکراسی خواهی بایدن بر جای نخواهد گذاشت.